Η μάσκα και ο Picasso

1907 Μάιος μήνας. Ο Henri Matisse καλεί τον αγαπητό φίλο του Pablo Picasso σε μια ακόμη ενδιαφέρουσα συνάντηση, από αυτές που συζητούσαν για «περίεργα» πράγματα…Αυτή τη φορά ήταν ιδιαίτερα χαρούμενος, γιατί είχε να του παρουσιάσει κάτι πραγματικά ασυνήθιστο. Μία αφρικάνικη μάσκα απίστευτου ενδιαφέροντος.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, τα αφρικανικά έργα τέχνης επανήλθαν στα μουσεία του Παρισιού λόγω της επέκτασης της γαλλικής αυτοκρατορίας στην Αφρική. Ο ημερήσιος τύπος τότε, ήταν γεμάτος με υπερβολικές ιστορίες κανιβαλισμού και εξωτικά παραμύθια από το αφρικανικό βασίλειο.

Μέσα σε αυτό το κλίμα του μεγάλου αφρικανικού ενδιαφέροντος, ο Picasso ήταν, φυσικό και επόμενο, να βρει στη μάσκα που του έδειξε ο αγαπημένος φίλος του, την έμπνευση που αποζητούσε εκείνο το διάστημα. Όταν δε, παρακολούθησε την έκθεση στο εθνογραφικό μουσείο στο Palais du Trocadéro έζησε μια πραγματική αποκάλυψη.

Η μάσκα

Από την αρχαιότητα η μάσκα υπήρξε ένα αντικείμενο πολύ γοητευτικό για τους καλλιτέχνες. Από τις σπηλιές στο Παλέρμο, τις διονυσιακές τελετές, μέχρι και το πασίγνωστο καρναβάλι της Βενετίας και τις πρωτότυπες μάσκες της commedia dell’ arte, η μάσκα αποτελεί είτε ένα εικαστικό στοιχείο, είτε χρησιμοποιείται ως μέρος ενός διηγηματικού χαρακτήρα, για την αναζήτηση της ανθρώπινης ψυχής.

Σε κάθε εποχή και κάθε πολιτισμό η μάσκα αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της κοινωνικής λειτουργίας. Προσφέρει τη δυνατότητα της απόκρυψης, αλλά και απελευθερώνει την ίδια στιγµή. Συμπεριφορές πέρα του συνηθισμένου μπορούν να εκφραστούν μέσα από τη μεταμφίεση, καθώς οι αναστολές παραμερίζονται και δίνεται η δυνατότητα σε απωθημένες ιδέες και συναισθήματα, να μπορούν πολύ πιο εύκολα να αναδυθούν πίσω από την ασφάλεια του ψεύτικου προσωπείου.

Ο Picasso και η μάσκα

Ο Picasso εμπνευσμένος από τις αφρικανικές μάσκες, που κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη εκείνη την εποχή, ήρθε αντιμέτωπος με αυτό που ο Jung, ο γνωστός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής,  όρισε ως αρχέτυπα. Μορφές καθολικές, πρωτόγονες, που μέσα από την πνευματική τους απλότητα, οδήγησαν τον καλλιτέχνη να εκτιμήσει νέες αξίες και να δημιουργήσει νέα δεδομένα για την τέχνη του. O Picasso μελετώντας τη νέγρικη τέχνη, ανακάλυψε μία νέα κοσμοαντίληψη που επηρέασε το ύφος της ζωγραφικής του.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της ανακάλυψης, αποτελεί το έργο του Les Demoiselles d’Avignon (Οι δεσποινίδες της Αβινιόν) ειδικά στη μεταχείριση των δύο μορφών στη δεξιά πλευρά της σύνθεσης.

Ο καλλιτέχνης συνέχισε να αναπτύσσει αυτό το στυλ που προέρχεται από την αφρικανική, την αιγυπτιακή και την ιβηρική τέχνη μέχρι να  ξεκινήσει την αναλυτική φάση του κυβισμού του το 1910.

Η μάσκα σήμερα

Η χρήση της μάσκας πλέον, στην εποχή covid, είναι υποχρεωτική! Κρύβει πρόσωπα, χαμόγελα και συναισθήματα. Δημιουργεί επιπλέον στρες σε έναν κόσμο που είχε μάθει να λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Αποτελεί το μόνο μέσο καθημερινής προστασίας και πρόληψης χωρίς να κάνει καμία διάκριση σε ηλικίες και ιδιαιτερότητες. Έχει δημιουργήσει νέα κοινωνικά δεδομένα και λειτουργίες.
Ωστόσο, εάν αυτός είναι ο τρόπος για να επιβιώσουμε ενάντια αυτής της πανδημίας, ας προσπαθήσουμε να αντιστρέψουμε όλα τα αρνητικά σε θετικά και να εμπνευστούμε μία νέα πραγματικότητα με ασφάλεια και προσωπική ευθύνη.